Asun Zelai Beunza. Karrikiriko kolaboratzailea
Goxotasuna eta tinkotasuna. Asunekin hitz egitea gustura egiten den ariketa bat da, maitasunez eta errespetuz aritzen delako beti. Baina, batez ere, bere bizipenak, ideiak eta jarrerak entzuteak egiten ditu interesgarri Asunekin solasteak. Elkarrizketa egin nahi genion, hitzordua egin genuen, gustura egon ginen berriketan eta hona pasarte batzuk ekarri dizkizuegu.
Zein da zure historia pertsonala euskararekin?
Aita eta ama aetzak ziren, Aezkoakoak. Baina ezkontzerakoan Iruñera etorri ziren. Ni Iruñean jaiotakoa naiz, eta bizi, Amaia kalean, goiko aldean. Aitak bazekien euskaraz. Gogoan dut bere anaia-arrebekin euskaraz egiten zuela. Ama, euskaltzalea zen, baina ez zekien. Nik uste dut, ulertu ulertzen zuela, baina hitz egiteko mailarik ez zuen. Herrira joaten ginelarik zerbait entzuten nuen ere.
Aita gazte eta ni umea nintzela hil zen, golpe gogorra izan zen familiarentzako. Etxeko transmisioa hor eten zen. Etxean erdaraz bizi ginen. Bai ingurukoekin eta baita lagunekin ere.
Gazte garaian, oroitzapena dut, ama jesuitengana joaten zela mezatara. Han euskarazko mezak ematen zituzten, eta oker ez banago, helduentzako euskara klaseak hasi ziren ematen eta ama animatu zen.
Ni ere 19 urterekin gau eskolan hasi nintzen euskara ikasten. Garai hartan gau eskolara jende kontzientziatua joaten zen. Baina nire inguruko jendeak, nire lagunek ez zuten horrelakorik. Euskararekiko, adibidez, ez zuten inongo sentimendurik, kontra agian ez, baina alde seguru ezetz.
Beraz, hor hasi nintzen, poliki-poliki, eta ama etxean poz-pozik. Eta orduan, kanta… Normala den bezala, abesti batzuk ikasten genituen klasean, eta halako batean “Maritxu nora zoaz…” eta orduan aitarekin lotu nuen, berak abesten zuen kanta zelako. Baina urtetan ahaztuta izan nuena. Ni oso gustura sentitzen nintzen, euskara ikasten, herriarekin, aitarekin lotzen ninduen horrek guztiak.
Parisera joan zinen…
Gero, 25 urterekin, bi urtez Parisen ibili ondoren, etxera itzultzerakoan euskararen gaia amaitu behar nuela erabaki nuen. Hondarribiko barnetegira joan nintzen eta han 5 hilabetez egon nintzen. Bertan hasi nintzen euskaraz hitz egiten. Han galdu nuen lotsa, eta bueltatzerakoan euskaraz aritzeko gai ikusten nintzen.
Iruñera etorri nintzenean, nire ingurua ez zen euskalduna, lagunak ezta ere… nirekin gau eskolan ibilitakoak ziren ezagutzen nituen euskaldun bakarrak. Aurrerago, Xalem-en hasi nintzen lanean, eta hor jabeak eta nagusiak euskaldunak ziren, lankide gehienak ere, eta bezeroekin euskaraz aritzen nintzen. Beranduago Auzolanen aritu nintzen. Euskara egunero erabiltzen nuen, bikotekidearekin ere euskaraz. Arituz eta arituz, esan daiteke Iruñean euskaraz bizi daitekeela. Orain, aukera asko dago, lehen zailagoa zen nire ustez. Aukera gehiago dago orain. Bilatu behar dira, baina egin daiteke. Nire bizitzaren %90a egiten dut euskaraz.
Iruñean %90a euskaraz! Eta hori nola egiten da?
Poliki-poliki. Baikorra izan behar da, jarrera goxoarekin joan behar da. Baina ekintzailea izan behar duzu, nahi eta ez. Aritu behar da. Adibidez, lagun euskaldun bati beti egin behar zaio euskaraz. Erdalduna bada ez, noski.
Nire ezagunak diren euskaldun ia guztiekin egiten dut euskaraz. Baina bada pendiente dudan jende bat. Nire lehengusinekin ez dut oraindik pausu hori eman. Euskaldun zaharrak dira, baina erdarara jotzen dugu. Hasierako hitzak, kaixo eta zer moduz euskaraz, baina gero erdaraz jarraitzen dugu. Pena ematen dit. Huts bat, niretzako. Konpondu beharreko egoera bat.
Ahalegin pixka bat egin behar da. Baina, nik euskara ikasi nuen erabiltzeko, erabilera bat emateko, ez ahaztuta uzteko.
Euskara Iruñeko auzo guztietara eraman behar dela defendatzen duzu.
Bai. Joera dugu alde zaharrean elkartzeko. Ekitaldiak hor egiten ditugu ia beti, edota Errotxapea eta Txantrean. Ongi dago, baina beste auzoetan ere aritu behar dugu euskaraz, 2. Zabalgunean, Iturraman, Donibanen. Hor euskaldunak ere badaudelako.
Aurrekoan gertatutakoa kontatuko dizut. Lagunak Rex tabernara eramatea lortu nuen. Kostata, eh! Konbentzitzea ez zen erraza izan. Han lagun euskaldun bat zegoelako joan nahi nuen. Sartu ginen, eta laguna egun hartan ez zegoen lanean… Baina bere ordezkoa euskalduna zen! Beraz, orain badakigu, Rex tabernako gutxienez bi zerbitzari euskaldunak direla.
Euskara, frantsesa eta gaztelania badakizkizu.
Bai. Moldatzen naiz. Hizkuntzak asko gustatu izan zaizkit. Baina bereziki frantsesa. Eskolan lehenengo eta gero, Pariseko egonaldian ikasi nuen. Orain, koinatarekin adibidez, frantsesez aritzen naiz beti. Ez dut inoiz utzi, urtean behin Parisera joatea gustatzen zait, eta horrela mantentzen dut. Beno, beti galtzen da zerbait, baina horrela ez dut hainbeste galtzen.
Gainera, hiru hizkuntza jakiteak argudio bezala ere balio izan dit. Askotan galdetu izan didatelako: euskara, zergatik? Zertarako balio du? Erantzuna argia da, nirea delako. Baina gainera, nor zara zu hori esateko? Zenbat hizkuntza dakizkizu hori esateko? Iruditzen zait, jende asko ausartegia dela besteek zer egin behar duten esaterakoan. Hori ez zait gustatzen.
Urtetan liburu saltzailea izan zara, gomendio on bat gure irakurleendako?
Lehenbizi Xalem-en eta gero Auzolanen aritu naiz lanean. Azken aldian, emakumeek idatzitako liburuak irakurtzen ditut batez ere. Aukeran gizon batena edo emakume batena dudanean, emakumearena hautatzen dut. Errazago irakurtzen dut gaztelaniaz. Eta frantsesez. Euskaraz irakurtzen dudanean gehiagotan begiratu behar izaten dut hiztegia. Orain irakurri nahi dudana Arantxa Urretabizkaiaren azkena da, Bidean ikasia (1993-2016), Hondarribiko Alardearen gatazkaren inguruko liburu bat. Duela gutxi, iaz argitaratutako Katixa Agirreren Itxaron atertu arte irakurri dut, hori gomendatzen dut. Orain esku artean dudana, Simone Beaouvoirren La ceremonia del adiós da, egia esan berrirakurtzen
Eta bi kanta ere aipatu nahiko nituzke: Amaia Airek, bere aitatxi Xalbadorren hitzak abesten dituen Agertu orduko gorde eguzkia abestia. Mikel Laboaren bat ezin da falta, eta Bernardo Atxagaren hitzekin ondutako Gure hitzak kanta aipatu nahi dut.
