Uztailaren 15ean
Hainbatek Iruñean San Ferminak hasi baino lehenagoko egunetan mundua bukatuko dela pentsatzen du.
Beste batzuek aldiz, mundua bukatu beharrean, urte berri baten hasieran gaudela pentsatzen dute.
Azken hauendako, URTE BERRI ON!
Beste horiendako, GOIAN BEUDE!
Dena den bi data hauek izan ohi dira aproposak nork bere kontzientziarekin hitz pare bat egiteko, serio. Baina “Kontzientzi” gehienetan nahiko kalaka izaten da eta etengabe galderak eta galderak egiten ditu.
Kontzientzi – Euskara ikasi zenuenetik, zertan edo nola aprobetxatu duzu denbora ikasitakoa praktikan jartzeko?
Ni – Beno… ikasketak bukatu nituenean, euskaltegitik mundura irten nintzen eta galduta sentitu nuen nire burua. Baldintzak, ahalkera, deklinabidea… dena menderatzen nuen, baina hala ere umezurtz sentitzen nintzen.
Kontzientzi – Irakurri?
Ni – Irakurri? Ez dut apenas ezer irakurtzen. Ez aldizkaririk, ez egunkaririk, ez nobelarik, ez poesiarik, ez saiakerarik, ez…
Kontzientzi – Entzun?
Ni – Entzun? Zer entzun? Ez dut apenas ezer entzuten.
Kontzientzi – Eta pentsatu duzu sekula medikuarenera joatea?
Ni – Eee?
Kontzientzi (bere artean) – (Egia izango al da ez duela ezer entzuten?). Jakin nahi dudana da irratirik, telebistarik, hitzaldirik, ipuinik, kantarik… ea zerbait entzuten duzun euskaraz!
Ni – Ez, ez, batere ez…
Kontzientzi – Hitz egin?
Ni – Hitz egin? Norekin? Ez, ez dut apenas hitz egiten. Ez lagunekin, ez maitaleekin, ez landareekin, ez animaliekin…
Kontzientzi – Usaindu?
Ni – Usaindu? Ze usaindu eta ze demontre! Usain daiteke euskaraz?
Kontzientzi – Ukitu?
Ni – Ukitu? Bai horixe! Nahi bai! Baina horretan ere suspenso.
Kontzientzi – Orduan, ez bazara gorra, ez mutua, ez itsua, zertan ari zara?
Ni – Uztailaren 15ean erantzungo dizut, fale?
ZENBAT BURU… Pello Elzaburu
Gaur egun Iruñeko argitaletxe ezaguna dugun Pamiela aldizkari moduan 1983an sortu zen. Eginiko ibilbidean guztira 400 liburu inguru argitaratu ditu, eta horietatik 160 baino gehiago euskaraz. Kontu horietaz solasean aritu gara Pamielako kide Pello Elzabururekin.
Noiz sortu zen Pamiela eta zein izan da bere ibilbidea orduz geroztik?
Pamiela aldizkari moduan 1983an sortu zen Auzolan liburudenda inguruan zebilen jende batzuen ekimenez. Garai hartako euskaltzale mundu txiki (benetan txikia!) hartan Auzolan inguruan “mikroklima” moduko bat sortu zen. Handik pasatzen ziren Pello Lizarralde, Txema Larrea, Jon Alonso “gaztea”… edo Miguel Sánchez-Ostiz, Víctor Moreno, Xabier Eder. Eta tartean artisau-artista bat izanik, Txema Aranaz, erreakzio kimikoa gertatu zen.
Testuinguru horretan Korrok aldizkaria ere sortu zen, kasu honetan Josetxo Azkonak liburudenda barrutik bultzatua. Egia esan, gaurko egunetik begiratu ezkero fenomeno bitxia izan zen. Brometan aipatu izan dugu lagun-artean egun batean Auzolango Eskolaz hitz eginen dela, egun Sarako Eskolaz hitz egiten den moduan.
Aurrerago, Txema Aranazek bere ibilbide profesional propioa hartu zuen, eta hor daude emaitzak: 400 liburu inguru argitaratuak, horietarik 160tik goiti euskaraz.
Iruñeko argitaletxea izanda, arreta/mimo berezia izan duzue beti hemengo egileekin, ezta?
Beste era batera esango nuke, Pamiela Nafarroako idazleek “sortua, hazia eta hezitako” etxe bat izan da. Pamiela bizirik badago bertako idazleek arreta/mimo berezia eskaini diotelako izan da. Kasu askotan lanak musutruk eginez.
Euskarazko liburugintza ere dexente landu duzue. Nola ikusten duzu gaur egungo egoera?
Liburugintzan “krisia” da etengabe entzuten den hitza, eta hainbeste jendek hori badio, egia izanen da. Jakin behar zein diren krisi horren ezaugarriak, zein diren mendebaldeko kultura-industria guziek pairatzen dutena eta zein geure-geureak direnak (azken hauek gure merkatuaren tamaina txikiari loturik daudenak, gehienbat).
Ez dira garai gozoak; baina guk, ingurukoekin (gaztelera-frantsesa) alderatuz, abantaila bat dugu: ez dugula garai hobeen nostalgian erortzeko arriskurik. Inoiz ez dugu hainbeste eta hain ongi argitaratu. Inoiz ere ez ditugu hainbeste irakurle izan.
Duela zenbait hilabete “Liburu bat egiten” izeneko erakusketarekin iskanbila sortu zen Iruñeko Udalak jartzeko baimenik ez zuelako eman. Zertan da une honetan egoera? Erakusketak jarraitzen al du oraindik ere?
Erakusketak aurrera jarraitzen du. Iruñeko Udalaren zentsura jasan ondoren, Barañainen eta Donezteben egon gara. Biak arrakastatsuak izan dira, aurreko erakusketetan gertatu zen moduan. Udazkenean Arbizun, Leitzan eta Agurainen paratzeko aukera izanen dugu. Oraindik ibilbide luzea eginen du.
Iruñera egun batean itzuliko gara, ziur nago. Baldin eta, bertako indar demokratikoek (eta hau alderdi abertzaleentzako abisu bat da) transizio demokratikoa egitea lortzen badute, basamortu foral honetan, oinarrizko batasun bat lortuz.
Hilabete batzuk barru Durangoko azokaren bertze edizio bat eginen da. Hasieratik ezagutzen duzuen ekimena da. Zer iritzi duzue izan duen bilakaeraz?
Herri eta hizkuntza garatu guzietan ospatzen da Liburu Azoka bat. Espainiako LIBER, Pariseko “Salon du Livre” edo Frankfurtekoa horren adibide dira. Durangokoa, kasualitate eta lan askoren ondoren, Euskal Liburuaren Azoka Nazionala bihurtu da, eta hori ona da.
Orain profesionaltasunaren (zentzu zabalenean) bidea nola garatu behar duen ikusi behar. Horretan badugu non ikasi.
Jendeak oso ongi erantzuten du egun horretan, baina urtean zehar euskal liburuak ez omen dira horrenbeste saltzen. Nola ikusten duzu panorama?
Beno, argi utzi behar da datu bat: argitaletxe gehienentzat Durangoko salmentak ez dira urte osoko % 10era iristen (hori kasu hoberenean). Beraz gu Durangotik kanpo saltzen dugunarekin bizi gara; hori normaltasun seinale bat, bertzerik ez da.
Zer egin urtean zehar gehiago saltzeko? Ba, gure aldetik gauza interesgarriagoak argitaratu eta argitaratu dugun horren berri hobeki zuzendu irakurle potentzialari. Azken hau lortzeko ezinbestekoa da hedabideek Durangon eskaintzen diguten arreta berbera urtean zehar izatea.
HERRIEN ELEAK.
Txile
Herri luzea, hainbat mintzaira
Txileko Errepublikan 15 milioi pertsona bizi dira. % 89,7 mestizo eta europar jatorrikoak dira, % 9,6 araukaniarrak dira, % 0,5 aimara eta % 0,2 rapa nui polinesiarrak. Hiztun aktiboak 500.000 inguru izan arren, araukaniarren hizkuntza ia milio bat lagunek ezagutzen dute. Sei dialekto ditu baina denek elkar ulertzen dute, haien arteko ezberdintasunak oso txikiak baitira.
Kom pu mogence kisuzuam mvlekey, kom cegeygvn, logkogeygvn ka piwkegeygvn, nieygvn kimvn fey mew mvley tañi yamniewael ka epuñpvle kejuwael egvn.
Giza eskubideen aldarrikapen Unibertsalaren hasiera, maputxeen hizkuntzan
Historian zehar, txiletarrek hainbat arrazoirengatik atera behar izan dute beren herritik. Aurreko hamarkadetan, arrazoi politikoek garrantzi handia izan zuten baina gaur egun bestelako zioak nagusitu dira: ekonomikoak gehienbat.
Txiletarrak gurean
500 inguru dira Nafarroako txiletarrak. Horietatik, 230 bat Iruñean bizi dira. Batzuk aspalditik bizi eta bertakotu ziren Euskal Herrian. Horien artean, Karrikiri elkarteko kide bat: Oskar Mateluna.
Orain urte batzuk, zenbait txiletarrek folkloreaz arduratu den Pablo Neruda elkartea sortu zuten. Ondoren, 1998an, txiletarrei eta beste hainbat herritako etorkinei laguntza eman nahian, beste elkarte bat jaio zen: ANICHILA. Bertan 70 txiletar daude. Iruñean egiten dituzten jarduera sozial eta kulturalez gain, eta paperik edota lanik gabe heltzen diren txiletarrei harrera egin ahal izateko, etxe bat erosi dute Nafarroako herri euskaldun batean: Olaztin.
ANICHILA elkarteak, beste elkarte batzuekin batera, Nafarroako Etorkinen Elkarteen Federazioa (FAIN) sortu berri du.