Mingainaz, bihotzez, larruz, itsatsi euskarari
Lelo erotiko xamarra atera zaigu bazkidetza kanpaina berrirako, ezta? Gogoetaldiaren ondotik, haize bolada berria sartu zitzaigula aurreratu genizuen aitzineko zenbakietan eta, egunek aurrera egin ahala, badirudi joera zoro hori sendotzen ari dela. Akaso hasi berri duen eguraldi beroaren eragina izanen da edo gure betiko sena. Zeinek daki! Kontua da lagun berriak erakarri nahi ditugula gurera eta kontuan harturik Patxi Huarte Zaldierok eginiko logo berriaren irudikapen xelebreak zer nolako arrakasta izan duen, bada horixe iruditu zaigula aproposena bazkidetza kanpainari heltzeko. Horixe baita gure xede nagusia, euskarari bakoitzak nahi erara lotzea.
Izan ere, duela zenbait aste Iruñeko karriketan izaniko manifestazio erraldoian aditzera eman genuenez, euskalgintzan dihardugun elkarteon ekonomia ez baitago bere egoerarik onenean eta, gainera, erakundeetatik murrizketak dexente areagotu dira. Hala eta guztiz ere, garbi dugu horrek ez gaituela kokilduko eta geure egitasmoei eutsiko diegula. Hori dela eta, gure elkartearen oinarri sendoena diren bazkide gehiago bildu nahi genituzke eta zeregin horretan zuen laguntza izatea biziki eskertuko genuke. Hasteko eta behin, bazkide egiten diren lagun berriei “Kamasutra” elastiko berria oparituko diegu ongietorri gisa eta, horrekin batera, gure aspaldiko bazkideek jada gozatzen dituzten abantailak eskuratu ahal izanen dituzte: %20ko beherapena kaleko arropa, euskal jantzi eta etxeko arropan, %10 CD, DVD eta jostailuetan eta %5 liburuetan. Horietaz landa, hilero 60 euroko txartel bat zozkatuko da Karrikiriko dendan erosketak egiten dituzten bazkideen artean eta hilero, erosketa egin edo ez, “Zozketa-sorta” bat eginen dugu gurekin harremanetan jartzen direnen artean. Kanpaina horretan, halaber, inguruan izan, baina euskaldun ez direnei ere elkarteari laguntza emateko aukera eskaini nahi diegu “Lagun” irudiaren bidez. Karrikarekin erantsita joanen den orribikoan bazkidetzeko informazio guztia aurkituko duzue, beraz, badakizue, hurbildu gurera eta egin zaitezte gure bidaide berri!
Jon Sarasua
“Hizkuntza gutxitua gara, eta automespretxua dakar horrek, baina jakin dugu euskaltasunaz harro sentitzen ere”
“Jarraiduraz eta irekiduraz, han eta hemen” izenburua paratu zion hitzaldiarekin, Jon Sarasua Mondragon Unibertsitateko irakasle eta ikerlariak hizkuntza gutxituen eta hauen hizkuntza komunitateen artean zubiak eraikitzearen inguruan hausnarketa egin zuen Iruñean.
Iruñeko hitzaldiko izenburuari tira eginez, zertan jarraitu behar du euskararen aldeko ahaleginak?
Jarraitu? Ia denean. Geure buruari egurra ematen onak gara batzutan, baina egindakoa balioestea ere ona da. Azken 50 urteotan hizkuntza biziberritzeko ahalegin handia egin da herri honetan, hamaika frentetatik. Horietako gauza asko kritikatu eta hobetu litezke, baina ezer gutxi dago soberan. Bizinahi handia dago pertsonetan, hasteko. Bestetik, herri-ekimenetik sortutako gizarte-erakundeek jarri dituzte oinarriak, hor dago euskalgintzaren benetako indarra.
Eta izenburua tiratzen jarraituz, zertara ireki behar ditu bere ate eta leihoak?
Bada topiko bat itxiak garela dioena, eta ireki egin behar omen dugula. Nik ez dut horrela ikusten. Jarraidura eta irekiduraren arteko nahasketa izan da beti euskal izaeraren bidea. Bai gaur ere. Zertan eta zenbateraino ireki, zertan eta zenbateraino jarraitu, hori da kontua.
Beste gai bat da gure nazioartekotasuna lantzea. Iruditzen zait euskararen komunitateak baduela nazioartekotasun propio bat lantzeko aukera. Eta hori, nazioartekotasunaren adar hori lantzea, bizigarria zaigula.
Kanpora eramanen ligukeen zubietako bat Andeetara luzatzen duzu? Zer dute han eta zer dugu hemen elkar ulertzeko?
Hasteko, ohartu behar dugu euskarak azken mende erdian egindako bidea oso bide bakana dela, eta une honetan munduko jatorrizko hizkuntza askok dituzten desafioentzat ispilu ona dela. Euskara batuaren sorrera, ikastola mugimendua, kulturgintza, hedabideak… horien sorrera puntura iritsi ezinik daude munduko jatorrizko hizkuntza komunitate gehienak, kinka erabakigarri horretan. Eta hor gure adibideak astindu handia ematen die. Ez gurea izugarria delako, baina haientzat ametsa eta erreferentzia bat delako. Gure oso gertukoak, gure oso lehengusuak dira zentzu horretan. Haien ametsak ere gurea elikatzen du gainera. Eta zergatik Andeak? Ez dute zertan Andeak izan, izan litezke Hawaiiko irlak, baina Hegoamerikarekin baditugu lotura historikoak, eta praktikoak, gaztelaniaz irits gaitezkeelako.
Gureari begira ordea, harro egoteko ikusten duzun argudiorik gardenena?
Ba begira, juxtu gure harrotasunaz egongo nintzateke harro. Hizkuntza gutxitua gara, eta automespretxua dakar horrek, baina jakin dugu euskaltasunaz harro sentitzen ere, eta horrek dakar gainerako dena. Harrotasun horren pertzepzio positiboa azpimarratzen digute herri indigenetatik ekarritako bisitari eta ikasleek. Eta hamarkada hauetan gure hizkuntzaren inguruan egindakoa zenbat eta gehiago ezagutu, orduan eta mirespen gehiago sortzen dit.
Eta lotsatzeko argudiorik zikinena?
Badugu gen dibergente bat, gure indarrarekin batera doana. Elkarren kontrako bideetan joaten zaigu energiaren zati handi bat. Eta tira, denetik dago gure artean ere, historiari begiratu besterik ez dago.
Zertarako euskara? Zergatik espainiera? Eta beste gauza batzuk
Josu Sierra Orrantia
Una vez asegurada la dominación de ese Estado, una nueva identidad nacional, definida en referencia al Estado nación, es construida, impuesta y negociada, mediante la ciudadanía política, el DNI, la escuela, la lengua, el servicio militar, las selecciones deportivas y la hagiografía patria. Y cuando hace falta, la fuerza de la ley del Estado. El quid de la cuestión es, naturalmente, el grado de integración efectiva de las identidades absorbidas en la nueva identidad. Y ello depende tanto de la capacidad del Estado para eliminar las identidades dominadas (alta en Francia, baja en España, nula en Yugoslavia) como de la voluntad política de integrar otras identidades nacionales dentro de la identidad nacional que funda el Estado (buena voluntad en Escandinavia, hostilidad en la España franquista, ambigüedad en la España democrática).” M. Castells http://www.iceta.org/mc061105.pdf
Horrelako hainbat komentario irakurri daitezke sarean : ” … El eusquera debe ser un idioma secundario porque te guste o no vives en un país que se llama España y cualquier español tiene que poder ir a cualquier parte de España, trabajar y vivir donde quiera y no estar forzado aprender eusquera porque a lo nacionalistas les apetezca, (…) Yo soy español y vivo aquí y para nada quiero que a mis hijos les obliguen a estudiar una lengua del pasado, antes prefiero que le obliguen a estudiar griego.” (http://blog.euskara21.euskadi.net/index.php/archives/292)
Espainiar nazionalismoaren intelektualak omen diren batzuek ere, Savater adibidez, honelakoak esaten dituzte: “Nadie puede ser obligado ni a hablar, ni a estudiar, ni a expresarse, ni a vivir” en las lenguas autonómicas, agregó, puesto que “esas lenguas no son obligatorias, sino optativas”. http://www.elcastellano.org/noticia.php?id=681
Derrigorrezkoa den bakarra espainiera da, dakigunez.
Badugu beraz, hizkuntza bat ikasteko eta ikasarazteko arrazoietako bat: identitatea. X izateko ikasi X edo hitz egin X.
Kuriosoa bada ere, baskoa eta euskaldunaren arteko diferentziari esker, Apatamonasterioko euskaraz tutik ez dakien emakume bat (nazkatuta egongo dira Atxondokoak adibidearekin), baskoa da zalantza izpirik gabe, euskarak euskaldun egiten gaituelako baina ez baskoak. Hau da “euskal identitatearen” arazo bat. Espainolak berriz, badirudi oso argi dutela, nahiz eta antzeko arazoak izan, (espainieraz hitz egiteak ez baititu espainiarrak egiten “hispanoparlantes” baizik): denok omen gara espainolak jakina, “hemengo” basko eta euskaldunak barne (ez “hangoak”), eta Espainiako hizkuntza espainiera da. Derrigorrezkoa den bakarra, Savater konstituziozaleak dioen bezala. Beraz nahi badute ikasiko dute euskara edo euskaraz, baina ez dute nahi. Zertarako euskara, alferreko edo “inutila” den hizkuntza hori? Lehendakari edo Eusko Legebiltzarreko burua izateko ez da beharrezkoa, aukerakoa da. Laster administrazioan lan egiteko ere ez da beharrezkoa izango agian.
ZENTZUZKO AHOTSAK INORK EZ DITU ENTZUTEN
Badira, izan ere, zentzu argiz hitz egiten duten ahotsak, Juan Carlos Moreno Cabrera kasu: “El conflicto lingüístico no se deriva de la integración de lenguas… El problema surge a raíz de una ideología lingüística nacionalista excluyente y la española lo es. (…)Lo que sí po demos saber, porque históricamente está demostrado, es que el castellano ha intentado eliminar a las demás lenguas de la Península. Aunque quizá haya gente que lo discuta, no cabe la menor duda porque ha existido realmente.
Yo entendería como imposición si el euskera fuera obligatorio en Andalucía pero que el euskera sea obligatorio en Euskadi me parece algo natural. Si eso no está normalizado es que hay algo que está mal y que hay que cambiar. Hay que convencer a la gente de que la lengua del territorio concreto sea la lengua vehicular y que aspirar a eso es lógico. Curiosamente el castellano era la variedad lingüística de Castilla y tras una serie de procesos históricos en los que intervienen cuestiones de poder, económicas, demográficas… se terminó imponiendo.”
http://www2.deia.com/es/impresa/2008/07/27/bizkaia/gizartea/486849.php
ZERGATIK MADRILEN EZ DUTE USTE INGELERAK ESPAINIAR IDENTITATEA EZABATUKO DUENIK?
http://www.educa.madrid.org/portal/web/bilingues
Madrilen badira 200 ikastetxetik gora gutxienez denboraren %30 ingelesez irakasten.
Ingeleraren prestigioa eta bere gaur egungo baliagarritasuna direla medio, inork ez du han, hemen euskararen kontra entzun behar duguna esaten: “ama hizkuntza hobeto ikasten da” Ez da argudiatzen han ingelera inposatzen ari direnik, nahiz eta guraso batzuek, hurbiltasunagatik, ikastetxe elebidun horietako batera eran behar dituzten seme-alabak nahitaez edo beste eskola bat bilatu.
Baditugu orduan, hizkuntza bat baloratzeko beste bi arrazoi: prestigioa eta baliagarritasuna.
Honek beste puntu batera garamatza.
NAGUSI DEN IDENTITATEAREN ELEBAKARREK (ELEBIDUNAK IZANDA ERE) BERAIEN ESTATUSA BETIKO GORDE NAHI DUTE
Elebidunon etxeko hizkuntza gutxiengotua denean, es dugu hizkuntza nagusiak ikasi eta erabili besterik. Hizkuntza nagusi, prestigiotsu eta baliagarriak hitz egin eta idaztea da gure eguneroko ogia.
Gure identitatea ozta ozta gordetzen dugu, errealitate soziolinguistikoa hortxe dagoelako eta euskaratik gaztelaniara, eta ingelerara jakina, pasa beharrean aurkitzen gara berehala dugu. Soziolinguistikagatik eta gure gaur eguneko gobernuak, identitateez hitz egin nahi ez duen horrek, euskaldunok bigarren mailakotzat hartzen gaituelako: Lehendakariak interneten dioena ez du euskaratzen, ahaztu egiten ditu gure eskubideak eta euskarari aukera minimo bat ematen zioten dekretuak ezeztatzen dituelako. Ez dio axola merkatal guneen %70ek sekula euskara erabiltzen ez badu, … identitate nagusia.
Orain, egia da euskal abertzale batek emaitza bera eragin dezakeela: “barkatu baina erdaraz” erantzuten dizunean, euskararen aldekoa izan arren (eta behar dugu hori ere), ez dizu euskara erabiltzen uzten eta berak ere ez du erabiliko.
Esaten ari naizen hau ez da huskeri bat. Irlandan eta batez ere Eskozian, hizkuntza ia ez dago nazio-aldarrikapenari lorturik, edo ez da benetako aldarrikapena. Guri bezala gertatzen zaie, konpetidorea munduko hizkuntzarik handienetako bat da. Bi herri hauetan hemen gero eta gehiago gertatzen dena bizi dute: izan daiteke abertzalerik sutsuena hizkuntza nazionala ezagutu ere egin gabe inolako “kulparik” gabe. Beraz, identitatea hizkuntzatik aldendu da. Ez esan irlandar edo eskoziar bati ingelesa dela ingeleraz hitz egiten duelako, baina irlandar edo eskoziarrik osoena sentitzen da sekula gaelikoa erabili gabe.
Oso deigarria da guretzat kubatar identitatea espainierari lotua egotea (beraiek diote hori), adibidez:
En el caso histórico de Cuba la lengua española es parte inalienable de nuestra cultura. Las especificidades etnoculturales del proceso de formación de la identidad cubana, encuentran en la lengua un medio idóneo para su manifestación; la heterogeneidad raigal, en la génesis de nuestro pueblo, se compensa con la homogeneidad cultural y lingüística que nos define.” http://www.monografias.com/trabajos16/identidad-cultural/identidad-cultural.shtml
Orduan, zer dugu euskal hiritarrok identitatetzat gure hizkuntza ez bada? Galdera berbera egin dezakete espainolek, ez da txantxa, eta Sarkozy frantses izatea zer denari buruzko eztabaida ireki du http://contributions.debatidentitenationale.fr/identite-nationale-etre-francais-se-sentir-francais, web honetan diotenez harro ez egoteko den hori (http://www.fierdetrefrancais.fr/ ). Zerk desberdintzen ditu espainolak eta frantsesak hondurastar edo quebectar batengandik?
EUSKARA ZERTARAKO?
Utz ditzagun albo batera identitate arazoak eta has gaitezen baliagarritasunaren eztabaida: Zertarako euskara? Nire Blogeko irakurlerik onenetako batek, GorkaAzk bere izena, oso post interesgarria atera du izenburu honekin: http://bihardaberandu.wordpress.com/2010/04/07/euskara-zertarako/
Euskarak aspalditik sufritu behar izan du bere “baliagarritasun ezaren” zama: (http://escueladesara.com/2010/02/18/psoe-1931-el-vasco-no-sirve-para-la-universidad/?utm_source=twitterfeed&utm_medium=twitter ), ez duela unibertsitaterako balio, edo okerrago: “Pequeñas minorías politizadas, incultas, interesadas, se han apoderado del campo y a una lengua entrañable, que los políticos apenas conocían, la convierten en un arma. Y el caso es que no vale ni como lengua general ni para comunicarse con el mundo. Por muchos tesoros científicos que guarde para los lingüistas.
Baxok-ek dio: Euskal Herrira itzuliz, Hegoaldean badaude hizkuntz legeak eta herri kontzientzia, ondorioz euskara onera doa bederen ezagutzaren aldetik. Erabileraren garapena ez da hain argi. Iparraldean ez dugu hizkuntz lege orokorrik , herritasuna ukatzen digute, halere lurralde euskaldunena gara, orain arte bederen.
Arriskuan den hizkuntza bat garapen normalera aurreratzeko, bi faktore nahitaezkoak dira: hiztunen nahia beren hizkuntzan hitz egiteko eta gizarte egituraren gogo ona hizkuntza ahuldua zaintzeko. http://www.jakingunea.com/50urte/pdf/Jakin99_112/Jakin99_112_121.pdf
Egia esan bi zerrenda egin daitezke euskara zertarako? galderari erantzuteko: bat euskaldunarentzat eta bestea euskara ikasten ari denarentzat. Euskaldunak argudiatu dezake bere jatorriko kulturari eusteko balio diola, bere hizkuntzaren xarma eta poesia edo familiaren hizkuntza dela esan dezake. Baina askotan guzti horri muzin ezin eta baliagarritasunaren izenean (¿) beste hizkuntza bat erabiltzen du ia beti, euskara “zama” bat balitz bezala. Ikasten ari dena ere, merezi ote duen galdetzen dio bere buruari.
Ikasten ari dena berriz, euskararen poderioz talde pribilegiatu baten partaide izatera iritsiko da: elebidun eta eleaniztunena. Abantaila kognitibo, kultural eta komunikatiboak dituen talde bat: “Being bilingual improves an individual’s mental agility, cultural sensitivity, and listening skills while also giving an individual a proven competitive advantage in both the classroom and the workplace”. http://multilingualmania.com/2010/02/24/the-benefits-of-bilingualism/
When you think of the advantages your child might enjoy if he were bilingual, the most obvious is that he would be able to communicate in two languages. While that’s a good reason in and of itself to learn a second language, what many parents don’t realize is that there are many other perks to being a bilingual kid than just being able to chat in a language in addition to English.” http://www.parentguidenews.com/Catalog/ChildDevelopment/BecomingBilingual
Euskara ez da zama bat. Kontrakoa da, ate asko irekiko dizkio hizkuntzen ikasle gisa, elebidun moduan eta beste batzuk.
GLOBALIZAZIOA ETA ABANTAILAK
Globalizazio ekonomikoarekin batera kulturala dator. Internet bezalako sareek lagundu egiten dute. Globalizatutako identitatea hizkuntzen, kulturen baliagarritasuna eta prestigioaren gainean eraikia da. Bian gero eta beharrezkoagoa da identitate lokala indartzea, gure “identitatetxoa” sustraiak eduki ahal izateko.
Eta hizkuntza gutxiengotuen elebidunok abantaila batzuk ditugu. Ohituta gaude hizkuntza bat baino gehiagotan ikasten, hizkuntzok erabiltzera, kultura desberdinekin tratatzera. Euskalduna izateak ez dizu oztopatuko espainieraz, ingeleraz edo frantseseraz hitz egiteko… edo denak batera. Elebakar direnek inbidia digute (askotan esan didate) hizkuntza bat baino gehiagotan hitz egin, eta lan egiteko gai garelako. Beraiek zortea dute beraiena munduko hizkuntzarik hedatuena, prestigiotsuena izaten delako, baina inbidia digute. Ezagutzen ditudan elebakarrik elebakarrenak, noski, hizkuntza handien hiztunak dira: ingelera, espainiera …/
Nazioarteko proiektuetan lan egin dut eta benetan diotsuet mundua eleaniztunena dela. Nahiz eta ingelera behar leku guztietan, giza_harremanak lanaren parterik inportanteena dira eta hor elebakarrek ez dute zereginik. Gainera kultura txiki edo gutxiengotuen xarma dago: ezer ez da erakargarriagoa identitate txiki eta urrutiko bat, inork ulertzen ez duen hizkuntza bat, txunditu egiten dituzten ohiturak … baino. Ezagutzen ditutan jendeak, eslobeneraz, katalanez, suomiz, neerlanderaz, letoieraz, setswanaz… hitz egiten dutenak, gure antzeko egoeran daude, hala ez badirudi ere. Ele bi edo eleanitzak gara halabeharrez, baina “identitate” indartsu bat dugu.
Hezkuntza elebiduna / eleaniztuna abantaila bat da munduan baina …
Esku bateko hatzak soberan daude munduko benetako hezkuntza-sistema elebidunak. Guk hamarkadetako eskarmentua dugu, baino ez diogu probetxurik ateratzen. Ez dugu ezagutza esportatzen arlo honetan, agian gure arteko adostasun faltagatik ere. Ondorioz, batzuek ezeztatzen dituzte aurrekoen dekretuak eta horrelako gauzak. Baina baita ikerketa faltagatik ere eta ingeleraz oso gutxi argitaratzen dugulako. Hala ere, emaitza ertainak ditugu ELGA-ren konpetentzietan eta hezkuntza-sistema elebiduna edo eleaniztuna kasu batzetan, gara.
Ondo da, hobeak izan gintezke, baina ez gara “txarrak” eskola-errendimenduan. Hala balitz, erru guztia botako zioten euskarari.
Egia da ere ezjakintasun handiak ditugula ikasle elebiduna ebaluatzerakoan, (ikus nire artikulua: http://josusierra.wordpress.com/2009/09/26/%c2%bfporque-mucha-gente-no-entiende-la-importancia-de-la-lengua-de-la-prueba-en-una-evaluacion-de-alumnado-de-inmersion/ ), baina onartu behar dugu ez datozela bat gure aberastasun maila eta gure eskola-errendimendua.
Beste kontu garrantzitsu bat: zein maila lortzen dugu eskolan bigarren eta hirugarren hizkuntzan? Helburu zehatzak markatzen ez badira eta ondo lan egin, sekula ez ditugu maila onak lortuko. Lortuko bagenu eta ebaluatu, esportatu ere egin genezake.